Fietstocht rondje Hemmen

Hemmen is een bijzonder stukje Betuwe door haar ligging op stroomruggen van oude lopen van Rijn en Waal te midden van de komkleigronden. Deze bijzondere ligging zorgt voor een andere, meer zandige, ondergrond dan in de meeste delen van de Betuwe. Hierdoor is zowel een gevarieerd landgebruik met bijbehorende natuur als ook een bijzondere historie ontstaan. Deze fietstocht voert u door het agrarisch buitengebied van Hemmen en door de kern van het landgoed. Hierbij is er speciale aandacht besteed aan de biologische bedrijven in en rondom Hemmen.

De lengte van de fietstocht is ca. 20 kilometer. Als extra worden drie korte wandelingen aanbevolen, namelijk de dorpskern van Hemmen, de kasteeltuin en de grachtwallen van voormalig kasteel De Nijburg bij Randwijk.

U begint op het Kerkplein.
De ontstaansgeschiedenis van de kerk gaat terug tot in de 13e eeuw. Op het kerkhof treft u graven van de heren van Lijnden en een bijzondere sarcofaag, die gevonden is door de toenmalige ds. O.G. Heldring. De sarcofaag dateert van ongeveer 900 tot 1000 na Christus. In het voorjaar groeit hier sneeuwroem en de sterhyacint Scilla.

De platanen dienden van oudsher als statussymbool. Aan de Dorpsstraat staat op de hoek de oude pastorie uit 1853, nu A.A. van Bemmelhuis geheten. Schuin tegenover de ingang van de kerk vindt u in de voormalige bakkerij Brasserie Heerlijkheid. Hier kunt u van woensdag t/m zondag terecht voor een kopje koffie/thee met huisgemaakte taart, lunch en diner. De voormalige school is nu in gebruik als dorpshuis. De jaartallen op de huizen geven het jaar van de laatste grote verbouwing of restauratie aan, nadat er in de Tweede Wereldoorlog veel schade was ontstaan. De dorpspomp uit 1748 doet het nog steeds.

Voorbij het Kerkplein, rechts voor de kerk, gaat u linksaf de Molenstraat in.
In de bocht ziet u links de voormalige smederij De Smidse met hoefstal.

Bij de T-splitsing rechtsaf de Veldstraat in.
Aan uw rechterkant ziet u de Nonnenbrug. Voorbij de brug ziet u een mooi voorbeeld van Engelse landschapsstijl naar een idee van landschapsarchitect Zocher. Alle waterpartijen verdwijnen uit het zicht en suggereren eindeloze waterloopjes. Op de verhoging aan de overkant stond het huis Hemmen dat door oorlogshandelingen in 1945 vernield is. Vanaf hier kunt u zien dat de Veldstraat kaarsrecht naar de ingang van het voormalige kasteel loopt.

Aan de rechterkant ziet u vervolgens de muur van de Kasteeltuin Hemmen. Voor de muur groeit groot hoefblad. De dubbele rij beuken duidt op een oud wandelpad voor de baron. Als u over het bruggetje rechts gaat, kunt u van 1 mei tot 1 november dagelijks tot 19.00 uur een bezoek brengen aan deze bijzondere Kasteeltuin, met een unieke plantencollectie. Als u dan iets verder doorloopt, komt u bij de ruïne van het kasteel.

Aan de linkerkant van de weg schuin tegenover de kasteeltuin ziet u de oude moestuin van het kasteel, nu in gebruik bij biologische Tuinderij De Stroom. De grond is tabaksgrond. Halverwege de 19e eeuw werd op de moestuin namelijk tabak geteeld. Dit is zeer vruchtbare grond, die erg geschikt is om ook groente en fruit op te verbouwen. De overige percelen van De Stroom liggen verspreid in Hemmen en elk jaar wordt op een andere plek geteeld.

Net voor de brug over de Linge, gaat u links de Gesperdensestraat in.
Het gebied bij huisnummer 20 heet de Steenoven. Hier stond de veldoven waar rond 1750 met Rijnklei de stenen voor het landhuis Hemmen werden gebakken. ledere landman moest buiten zijn eigen werk hieraan deelnemen. Dit was een van de zogenoemde herendiensten.

U gaat linksaf het zandpad in naar nummer 10 t/m 16a.
Dit pad leidt naar de grote en kleine Wuust. Wuust staat voor een verhoging in drassig gebied. Deze stroomrug is meer dan 5000 jaar onafgebroken bewoond geweest, zoals blijkt uit archeologische vondsten. Dit is zeer bijzonder voor het rivierengebied, waar tot ver in de 19e eeuw overstromingen voorkwamen.

Bij Y-splitsing links aanhouden.
De bolling in het terrein wijst erop dat vroeger naar het midden werd opgeploegd om waterafvoer te bevorderen.

Ga bij de T-splitsing rechts de Boelenhamsestraat op.
U komt langs het nostalgische station Hemmen-Dodewaard uit 1882. Deze bouwstijl staat landelijk bekend als het type Hemmen. In het front boven de ingang ziet u het logo van het vroegere Staatsspoor. Even verderop rechts ziet u een grote schuur in gebruik als fruitbewaarplaats. Op deze plaats stond het kasteel De Boelenham. De slotgracht is nog aanwezig. De bijbehorende villa is in 1927 herbouwd.

Linksaf richting Dodewaard het spoor over en vervolgens linksaf de Leigraafseweg op.
In het voorjaar ziet u hier de kievit buitelen en hoort u de grutto of de scholekster roepen. Rechts ziet en hoort u de A15 en de Betuweroute. Langs de wetering groeit veel koolzaad, duizendblad, kleine berenklauw en wilgenroosje. In de sloot links bloeien ‘s zomers de zeldzame zwanenbloem en guldenroede.
Het bosje links ligt rond een voormalig onderstation van de elektriciteitsvoorziening en is een oase van rust voor vogels. Verderop rechts in de sloot treft u pijlkruid en grote egelskop aan.

Linksaf over het spoor de Veedijk op.
Zoals op veel plaatsen in het landgoed zijn de hekken gemaakt van duurzaam kastanjehout. In het weiland rechts ziet u maaiveldgreppels, bedoeld voor een betere waterafvoer van de natte komgrond. Links ziet u op een verhoogde plek, waarschijnlijk een oude stroomrug, boerderij Het Veld, de grootste boerderij op het landgoed Hemmen. Let hier eens op de zang van tuinfluiter, zwartkop, tjiftjaf en braamsluiper.

Bij T-splitsing linksaf de Veldstraat in. Vervolgens de eerste weg rechtsaf de Englaan in.
Aan de linkerkant ziet u akkers van Ekoboerderij De Lingehof. Op meerdere percelen in Hemmen wordt door hen in wisselteelt biologische landbouw bedreven. In het verleden kregen de inwoners van de Heerlijkheid Hemmen stukken grond in gebruik, waar zij groenten en aardappelen op konden verbouwen of hun huisvee konden weiden. De Englaan ontleent hier zijn naam aan.

Langs een aantal akkers zijn bloemrijke akkerranden aangelegd. Een grote verscheidenheid aan bloemen, planten, insecten en dieren is belangrijk voor de weerbaarheid van ons milieu. In de bloeiende akkerranden vinden insecten en kleine dieren beschutting en voedsel. Die insecten helpen de biologische boeren bij de bestrijding van schadelijke insecten. De hoog opschietende bloemen, kruiden en grassen vormen een ideale omgeving voor zangvogels om in te broeden en voor muizen om in te schuilen. Muizen zijn weer interessant voor roofvogels. De bloemen in de akkerranden trekken ook veel bijen aan. Bijen zijn essentieel voor de bestuiving van gewassen en hebben een grote maar onzichtbare rol in onze voedselvoorziening.

Na de bocht naar links om de terpboerderij De Hucht verandert de straatnaam in Dorpsstraat. De Hucht is in 1800 gebouwd op een terp. Deze terp is een door mensenhand verhoogde stroomrug om bescherming te bieden tegen de zeer vaak optredende overstromingen van Waal en Rijn.

U rijdt de Dorpstraat uit en passeert weer de dorpskern. U slaat aan het einde linksaf en bij de T-splitsing aan het einde rechtsaf de Veldstraat op. Ga bij de brug rechtdoor de Hemmensestraat in.
De brug over de Linge was vroeger onderdeel van de postkoetsenroute Amsterdam-Nijmegen en tot 1936 nog een tolbrug, waarnaast tot 1945 een tolhuis annex café annex bakkerij heeft gestaan.

Neem na circa 2 km de tweede weg links (Ooyhuizense straat).
Aan uw linkerkant ligt de buurtschap Lakemond. Deze naam herinnert aan het riviertje de Laak, dat ooit stroomde vanaf de Waal bij Slijk-Ewijk naar deze plaats. Lakemond is de mond van de Laak die hier in de Rijn stroomde.

Bovenaan op de dijk rechtsaf.
In de uiterwaarden ziet u een vogelkijkhut. Links ziet u de blauwe brug over de nevengeul naar het Lexkesveer, het veer richting Wageningen.

Bij de T-kruising rechtsaf en meteen weer linksaf de Randwijkse Rijndijk richting Heteren vervolgen.
Bij Randwijk aangekomen de Erfstraat in, naar beneden. De Erfstraat is op 23 mei 1901 vrijwel volledig door brand verwoest. Het voormalige gereformeerde kerk je uit 1887 is herbouwd na deze grote brand. Aan het eind van de weg staat de grote kerk, oorspronkelijk uit 1395. Tijdens de operatie Market Garden is deze praktisch geheel verwoest. De restauratie was in 1953 gereed. Hierbij is de voorgevel geheel vernieuwd.

Vervolgens gaat u via de Kerkstraat bij huisnummer 15 linksaf het fietspad op naar de Achterstraat, en daar naar links. Aan het eind naar rechts de Randwijkse Rijndijk vervolgen.
Aan de overkant van de Rijn ziet u de Wageningse Berg en verderop een papierfabriek. Aan uw rechterhand passeert u de 18e eeuwse herenboerderij De Notenboom, behorende bij landgoed Hemmen. In de uiterwaarden liggen twee steenfabrieken die nog in bedrijf zijn.

U gaat de tweede weg rechts naar beneden bij fietsrouteknooppunt 76, richting knooppunt 51 (Steenkuil). Aan het eind rechtsaf het fietspad langs de Nijburgsestraat op.
Vanaf de picknickplaats hier op de hoek kunt een korte rondwandeling maken over de oude aarden wallen van het middeleeuwse kasteel Nijburg. Van dit kasteel is maar zeer weinig bekend, het werd al eeuwen geleden afgebroken. Vooral in het voorjaar is het hier een waar zangvogelparadijs.

U rijdt de Nijburgsestraat bijna geheel uit. Vlak voor u bij de grote weg aankomt, gaat u linksaf het Lipperstpad op. U komt uit op de Knoppersweg, hier gaat u linksaf richting Zetten. Meteen over de Linge gaat u rechtsaf richting Zetten/Hemmen de Heldringstraat in. Na de bocht gaat u rechtsaf de Molenstraat in.
Na ongeveer 300 meter maakt de Molenstraat een slinger naar rechts. In die S-bocht staat Pannenkoekenboerderij Aan de Linge, vroeger het Molenhuis. Op deze plaats heeft tot in de jaren twintig van de vorige eeuw een korenmolen gestaan. Bij huisnummer 20 staat een oude tabaksschuur, tegenover de akker op de stroomrug waar die tabak geteeld werd in de 18e en 19e eeuw. Aan het eind van de 19e eeuw werd deze teelt echter verdrongen door tabaksimport uit het toenmalige Nederlands Indië en uit Virginia.

U rijdt verder over de Molenstraat en komt weer op het Kerkplein uit.